Chủ tịch Hồ Chí Minh – người đặt nền móng cho báo chí cách mạng Việt Nam

Vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với sự hình thành và phát triển của báo chí cách mạng Việt Nam là toàn diện và xuyên suốt. Người không chỉ sáng lập các tờ báo, trực tiếp viết bài, biên tập, mà còn chỉ đạo tổ chức lực lượng làm báo, đào tạo đội ngũ nhà báo cách mạng đầu tiên. Hồ Chí Minh là người đầu tiên ở Việt Nam xác lập vai trò của báo chí như một phương tiện quan trọng của cách mạng: "Báo chí là một mặt trận, nhà báo là chiến sĩ". Quan điểm này trở thành tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt trong xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam suốt một thế kỷ qua.
Ngay từ những năm đầu thế kỷ XX, khi hoạt động ở Pháp và Liên Xô, Nguyễn Ái Quốc đã sớm nhận thức được sức mạnh đặc biệt của báo chí trong việc tuyên truyền cách mạng. Người không chỉ sử dụng báo chí để truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, mà còn xem đó là vũ khí sắc bén nhằm giác ngộ quần chúng, bóc trần bản chất áp bức của thực dân và kêu gọi đấu tranh giải phóng dân tộc. Các bài viết của Người trên các tờ Le Paria (Người cùng khổ), L'Humanité, La Vie Ouvrière thể hiện rõ lập trường chính trị, tố cáo tội ác của chủ nghĩa thực dân Pháp và khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh trong nhân dân các nước thuộc địa. Đặc biệt, tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp (1925) là đỉnh cao của sự kết hợp giữa lý luận sắc bén và ngôn ngữ báo chí chặt chẽ, thể hiện tài năng và tư duy chiến đấu của một nhà báo cách mạng vĩ đại. Những bài báo của Người không chỉ giàu tính lý luận và tính chiến đấu, mà còn gần gũi, dễ hiểu, phù hợp với trình độ tiếp nhận của công nhân và nông dân lúc bấy giờ.
Tư tưởng xuyên suốt trong các bài báo của Chủ tịch Hồ Chí Minh là quan điểm cách mạng, tinh thần dân tộc gắn liền chủ nghĩa quốc tế, niềm tin vào nhân dân và vào sự thắng lợi của chính nghĩa. Người viết báo để "tuyên truyền, cổ động, tổ chức", xác định rõ báo chí là một mặt trận, là vũ khí, là công cụ trong tay Đảng và nhân dân. Trong tác phẩm "Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân" (1958), Người nhấn mạnh: "Nghề báo là một nghề nguy hiểm, vì chỉ sơ sẩy là có thể gây tác hại lớn. Bởi vậy, nhà báo phải có lập trường vững vàng, kiên định chống chủ nghĩa cá nhân và phải luôn gắn bó với quần chúng"[1] Tương tự, trong một buổi nói chuyện với các nhà báo (1962), Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: "Nhà báo là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng – văn hoá. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ. Vì vậy, làm báo phải có tâm, có tài, có bản lĩnh chính trị vững vàng và đạo đức trong sáng"[2]
Phong cách báo chí Hồ Chí Minh trở thành hình mẫu bởi sự ngắn gọn, rõ ràng, thực tế, tránh văn chương hoá, chú trọng hiện thực và khơi gợi hành động. Người viết nhanh, viết gọn, chú trọng hiệu quả truyền thông, biết "nói những điều dài bằng ngôn ngữ ngắn". Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, chính sự tinh gọn, trọng thực tiễn, và tầm nhìn chiến lược là điểm khác biệt của tư duy báo chí Hồ Chí Minh so với báo chí tư sản đương thời.
Dưới sự soi đường của tư tưởng Hồ Chí Minh, báo chí cách mạng Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ. Tính đến năm 2025, cả nước có hơn 800 cơ quan báo, tạp chí in và điện tử, hàng trăm kênh truyền hình, phát thanh và hàng nghìn nhà báo được cấp thẻ hành nghề. Báo chí đã đóng góp to lớn vào sự nghiệp xây dựng Đảng, phát triển kinh tế - xã hội, phản ánh kịp thời tâm tư, nguyện vọng của nhân dân và là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Nhiều cơ quan báo chí đi đầu trong chuyển đổi số, sáng tạo nội dung số đa nền tảng, tiếp cận độc giả bằng công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, phân tích hành vi người dùng...
Báo chí cách mạng cũng đã đạt được nhiều giải thưởng quốc gia và quốc tế, khẳng định vị thế, bản lĩnh, trình độ của báo giới Việt Nam. Các kỳ Giải báo chí quốc gia là minh chứng cho sự phát triển cả về chất lượng nội dung và hình thức thể hiện. Đặc biệt, trong các đợt dịch COVID-19, thiên tai, khủng hoảng truyền thông, báo chí cách mạng đã khẳng định vai trò tiên phong trong định hướng dư luận, lan toả niềm tin, thúc đẩy tinh thần đoàn kết toàn dân tộc.
Đối với Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên, trách nhiệm của cán bộ, giảng viên không chỉ nằm ở việc truyền dạy tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ nghĩa Mác – Lênin, mà còn là chủ thể của công tác thông tin – tuyên truyền, là người viết báo, làm báo trên mặt trận tư tưởng. Mỗi bài viết của giảng viên trên tạp chí, bản tin, mỗi buổi giảng, phát biểu trước công chúng đều phải là một hành động báo chí có ý nghĩa định hướng cách mạng. Người giảng viên chính trị không chỉ nói đúng  chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước mà còn phải biết truyền cảm hứng cách mạng, định hướng nhận thức và gợi mở tư duy cho học viên và quần chúng nhân dân.
Báo chí cách mạng cần những cán bộ lý luận biết viết, biết tranh luận, biết đấu tranh với những quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Trong điều kiện đó, giảng viên lý luận chính trị cần được bồi dưỡng năng lực báo chí, năng lực giao tiếp công, năng lực phản biện và xử lý thông tin đa chiều. Đó là cách tốt nhất để giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong mọi hoàn cảnh. Báo chí là một mặt trận, và mỗi giảng viên cũng là chiến sĩ trên trận tuyến đó.

Tài liệu tham khảo:

1. Nguyễn Thế Kỷ, (2020), Phong cách báo chí Hồ Chí Minh, Hà Nội, Nhà xuất bản Lý luận Chính trị.

2. Ban Tuyên giáo Trung ương, (2020), Tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng Việt Nam, Tài liệu bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho giảng viên.

3. Trần Đình Hoan, (2005), Đạo đức người làm báo cách mạng, Tạp chí Cộng sản, số chuyên đề.

4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2022), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII (Tập 1), Hà Nội, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật.