Tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn trọng nhân dân, phát huy dân chủ, chăm lo đời sống nhân dân

  Trong toàn bộ nội dung về tư tưởng Hồ Chí Minh thì tư tưởng của Người về tôn trọng Nhân dân, phục vụ Nhân dân, chăm lo cho đời sống của Nhân dân là một trong những nội dung trọng yếu trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, góp phần thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Đây cũng là nội dung Hướng dẫn số 74-HD/BTGTW , ngày 20/11/2018 của Ban Tuyên giáo Trung ương về học tập chuyên đề năm 2019 “Xây dựng ý thức tôn trọng Nhân dân, phát huy dân chủ, chăm lo đời sống Nhân dân theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và Hướng dẫn số 67-HD/BTGTU, ngày 18/12/2018 của Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Thái Nguyên về học tập chuyên đề năm 2019.
 Xây dựng ý thức tôn trọng Nhân dân, phát huy dân chủ, chăm lo đời sống Nhân dân là nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh, tạo động lực to lớn cho công cuộc đổi mới, góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, củng cố hệ thống chính trị trong giai đoạn hiện nay.
Thứ nhất, tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn trọng Nhân dân
 Thấm nhuần sâu sắc vị trí, vai trò của nhân dân trong lịch sử dân tộc “chở thuyền cũng là dân, lật thuyền cũng là dân… Lật thuyền mới rõ dân như nước”, Hồ Chí Minh luôn tin tưởng vào sức mạnh của nhân dân, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.
Theo Hồ Chí Minh, người cách mạng yêu nước là phải thương dân, “trung với nước, hiếu với dân”. Ý thức tôn trọng nhân dân là nhìn nhận đúng đắn sức mạnh của nhân dân, phải có thái độ đánh giá đúng vai trò, vị trí của Nhân dân.
Bản thân Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương mẫu mực về sự phấn đấu cho quyền lợi của Tổ quốc và hạnh phúc của nhân dân. Theo Người, “Nếu không có nhân dân thì Chính phủ không đủ lực lượng… Chúng ta phải yêu dân, kính dân thì dân mới yêu ta, kính ta”. Trong bài nói chuyện tại lớp nghiên cứu chính trị khóa II, Trường Đại học Nhân dân Việt Nam, Người đã đưa ra định nghĩa về chữ “nhân”: “Nhân nghĩa là nhân dân. Trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân. Trong thế giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân”. 
Nói đến “dân” trong tư tưởng Hồ Chí Minh là nói đến toàn thể nhân dân, nói đến dân chủ. Điều này được thể hiện rõ nét trong tác phẩm “Dân vận” (15/10/1949), Người viết: “Nước ta là nước Dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc là công việc của dân. Chính quyền từ xã tới Chính phủ Trung ương do dân cử ra. Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”.
Muốn thật sự tôn trọng Nhân dân thì phải hiểu dân. Được lòng dân thì ta không sợ gì cả, dựa vào tài dân, sức dân, của dân, quyền dân, lòng dân để làm lợi cho dân. Kế thừa quan điểm chủ nghĩa Mác-Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân”, “Dân chúng đồng lòng, việc gì cũng làm được. Dân chúng không ủng hộ, việc gì làm cũng không nên”. Muốn hiểu dân, Đảng cầm quyền phải luôn quan tâm lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; thường xuyên chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện chủ trương, đường lối, chính sách nhằm đảm bảo mưu cầu lợi ích tối cao của nhân dân.
Cùng với thái độ đánh giá cao vai trò của Nhân dân, ý thức tôn trọng Nhân dân còn phải đặc biệt chú ý không xâm phạm  đến lợi ích, quyền lợi hợp pháp,  không xúc phạm đến Nhân dân. Trong bài Huấn thị nhân dịp Hội nghị tổng kết chiến dịch Lê Hồng Phong II, năm 1950 của Chủ tịch Hồ Chí Minh có đoạn viết: “Phải biết trọng nhân dân. Tôn trọng có nhiều cách, không phải ở chỗ chào hỏi kính thưa lễ phép mà đủ. Không được phung phí nhân lực, vật lực của dân. Khi huy động nên vừa phải, không nên nhiều quá lãng phí vô ích. Phải khôn khéo tránh điều gì có hại cho đời sống nhân dân. Biết giúp đỡ nhân dân cũng là biết tôn trọng nhân dân”.
 Trên cơ sở nhận thức “nước lấy dân làm gốc”, ý thức tôn trọng nhân dân phải luôn gắn chặt những “điều không nên” và những “điều nên” làm.
Năm 1948, Hồ Chí Minh đã chỉ ra 6 điều không nên làm và 6 điều nên làm với dân. Người căn dặn cán bộ phải “không bao giờ sai lời hứa”, “không nên làm hoặc nói điều gì có thể làm cho dân hiểu lầm rằng mình xem khinh họ”. Những điều nên làm liên quan đến công việc thực tế hằng ngày, đặc biệt là “làm cho dân nhận thấy mình là người đứng đắn, chăm công việc, trọng kỷ luật”. Làm được như vậy thì dân tin, gốc vững, mà “Gốc có vững, cây mới bền. Xây lầu thắng lợi trên nền nhân dân”.
Thứ hai, phát huy dân chủ là một khía cạnh biểu hiện ý thức tôn trọng Nhân dân
Dân chủ được Hồ Chí Minh giải thích ngắn gọn, súc tích là dân làm chủ và dân là chủ. Theo Hồ Chí Minh, trong chế độ Dân chủ Cộng hòa, dân là chủ, thì Chính phủ, Đảng, cán bộ từ Trung ương đến địa phương đều phải phụng sự Nhân dân, là công bộc của dân, “sẵn sàng vui vẻ làm trâu ngựa, làm tôi tớ trung thành của Nhân dân”. Người cũng nhấn mạnh trách nhiệm của Đảng, Nhà nước trong việc phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, làm sao cho họ có năng lực làm chủ, biết hưởng, dùng quyền dân chủ, dám nói, dám làm.
 Hồ Chí Minh kiên trì xây dựng một nhà nước thật sự dân chủ - nhà nước của dân, do dân, vì dân.
Mối quan tâm hàng đầu của Người là làm cho mọi người dân hiểu nhà nước mới, chế độ mới khác nhà nước cũ, chế độ cũ ở điều quan trọng nhất là giá trị dân chủ. Dân chủ tức là Nhân dân có quyền lợi làm chủ và phải có nghĩa vụ làm tròn bổn phận công dân. Trong nước dân chủ thì địa vị cao nhất là dân, dân là quý nhất, lực lượng Nhân dân là mạnh nhất. 
Phát huy dân chủ là phát huy tài dân. Bởi vì, “dân chúng biết giải quyết nhiều vấn đề một cách giản đơn, mau chóng, đầy đủ, mà những người tài giỏi, những đoàn thể to lớn, nghĩ mãi không ra”. Muốn phát huy dân chủ thì phải chịu khó nghe dân, gặp dân, hiểu dân, học dân, hỏi dân. Học hỏi dân để lãnh đạo dân.
Phát huy dân chủ là tìm đủ cách giải thích cho dân hiểu, trên cơ sở tin vào dân chúng, phát huy dân chủ là “nghị quyết gì mà dân chúng cho là không hợp thì để họ đề nghị sửa chữa. Dựa vào ý kiến dân chúng mà sửa chữa cán bộ và tổ chức của ta”.
Thứ ba, về chăm lo đời sống Nhân dân
Tư tưởng Hồ Chí Minh là vì con người, do con người, trước hết là vì dân và do dân.
Trả lời phỏng vấn của các nhà báo nước ngoài ngày 21/1/1946, Hồ Chí Minh đã nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”. Đó không chỉ là khát khao, hy vọng mà còn là sự nhất quán trong tư tưởng và hành động của Người khi rời Tổ quốc ra đi tìm đường cứu nước, cứu dân.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, cán bộ, đảng viên từ nhân dân mà ra nên phải biết chăm lo đời sống cho Nhân dân.
Chăm lo đời sống nhân dân chính là làm cho Nhân dân được thực hiện nghĩa vụ và thụ hưởng quyền lợi trong một xã hội tiến bộ và công bằng, với hành lang pháp lý đầy đủ và ngày càng hoàn thiện, để nhân dân thực sự là người chủ trong xã hội mới và ngày càng được thụ hưởng đầy đủ về vật chất và tinh thần. Vì thế, khi đất nước vừa giành được độc lập, Người cùng Chính phủ đã xác định rõ những nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ lâm thời; trong đó việc chống nạn đói, nạn dốt và xóa các tệ nạn xã hội; bỏ thuế thân, thuế chợ, thuế đò; thực hiện quyền tự do, dân chủ; lương giáo đoàn kết... là những nội dung, biện pháp và bước đi quan trọng để từng bước chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
Người nhấn mạnh “muốn cho dân yêu, muốn được lòng dân, việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh. Phải chú ý giải quyết hết các vấn đề dầu khó khăn đến đâu mặc lòng, những vấn đề quan hệ đến đời sống của dân. Phải chấp đơn, phải xử kiện cho dân mỗi khi người ta đem tới. Phải chăm lo việc cứu tế nạn nhân cho chu đáo, phải chú ý trừ nạn mù chữ cho dân. Nói tóm lại hết thảy những việc có thể nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của dân phải được ta đặc biệt chú ý”.
Trong thời kỳ kháng chiến kiến quốc, Người nhấn mạnh: Muốn kháng chiến thành công thì phải có sức dân, lòng dân. Muốn có sức dân, lòng dân thì phải chăm lo đời sống của dân. Theo Người: “Chúng ta tranh được tự do, độc lập rồi mà dân cứ chết đói, chết rét, thì tự do, độc lập cũng không làm gì. Dân chỉ biết rõ giá trị của tự do, của độc lập khi mà dân được ăn no, mặc đủ. Chúng ta phải thực hiện ngay: 1. Làm cho dân có ăn; 2. Làm cho dân có mặc; 3. Làm cho dân có chỗ ở; 4. Làm cho dân có học hành. Cái mục đích chúng ta đi đến là bốn điều đó. Đi đến để dân nước ta xứng đáng với tự do độc lập và giúp sức được cho tự do độc lập” .
Năm 1969, trước lúc đi xa, Hồ Chí Minh vẫn quan tâm “đầu tiên là công việc đối với con người”. Người dặn trong Di chúc “Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hóa, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân”.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về chăm lo đời sống Nhân dân đã được Đảng và Nhà nước Việt Nam vận dụng, cụ thể hóa trong Cương lĩnh chính trị của Đảng năm 1991 và Cương lĩnh bổ sung và phát triển năm 2011 về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm, 5 năm vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Thực tế cho thấy, các chủ trương, chính sách về phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước trong hơn 30 năm đổi mới đã luôn hướng tới mục tiêu không ngừng “nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân” như Văn kiện Đại hội XII của Đảng đã khẳng định: “Đời sống nhân dân tiếp tục được cải thiện; phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội đạt được những kết quả tích cực; công tác bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân được chú trọng; chính sách dân tộc, tôn giáo được quan tâm và đảm bảo,…”.
Tôn trọng Nhân dân, chăm lo đời sống cho Nhân dân cũng là yêu cầu, trách nhiệm đối với mỗi cán bộ, đảng viên. Quy định số 08-QĐi/TW của Bộ Chính trị khóa XII đã nhấn mạnh đến trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương trong đó yêu cầu phải: “Hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, vì lợi ích của nhân dân, của quốc gia - dân tộc và mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng. Không làm bất cứ việc gì có hại cho Đảng, cho đất nước, cho nhân dân. Lấy ấm no, hạnh phúc và hài lòng của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu”.
Ý thức tôn trọng nhân dân là một trong những nội hàm chủ đề 2019 về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức đều phải ra sức phấn đấu tu dưỡng, rèn luyện về đạo đức, phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của nhiệm vụ trong tình hình mới, nhằm thực hiện có hiệu quả tư tưởng “trọng dân” bằng những hành động cụ thể, thiết thực; phải luôn là “công bộc” trung thành của nhân dân. 
Hiện nay, chúng ta đang thực hiện cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI và XII) gắn với việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW , ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” đồng thời gắn thực hiện nghiêm Quy định số 08-QĐi/TW, ngày 25/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên. Hơn lúc nào hết, “ý thức tôn trọng Nhân dân” ở khía cạnh đạo đức cần phải được coi trọng, đề cao nhân dân nhằm góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức Đảng, nhất là trong tình hình mới hiện nay; góp phần thực hiện thành công đường lối đổi mới, hội nhập và phát triển của đất nước.
Đối với Trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên: Là cơ sở đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên của tỉnh, mỗi cán bộ, giảng viên luôn ý thức được tầm quan trọng của việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đặc biệt là tư tưởng của Người về tôn trọng Nhân dân, phát huy dân chủ, chăm lo đời sống Nhân dân. Điều đó được thể hiện:
Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường luôn chú trọng đến triển khai thực hiện các nghị quyết, chỉ thị của Đảng gắn với liên hệ việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; thường xuyên chú trọng việc gắn lý luận với thực tiễn để đạt được kết quả tốt nhất trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, nhằm góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ của tỉnh có phẩm chất, năng lực, uy tín, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Luôn quan tâm đến giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên, học viên, đặc biệt về vai trò, trách nhiệm đối với công việc, với quần chúng nhân dân, làm việc với thái độ khách quan, công tâm, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Kiên quyết đấu tranh với những biểu hiện vô cảm, quan liêu, xa rời quần chúng nhân dân.
Trong mối quan hệ giữa giảng viên và học viên chúng tôi luôn có thái độ nghiêm túc trong công việc, học tập nhưng tôn trọng, lắng nghe ý kiến trao đổi, phát huy tính dân chủ, sáng tạo của học viên. Đồng thời, Nhà trường luôn chú trọng chăm lo đến đời sống của học viên từ tâm tư, nguyện vọng đến chế độ ăn uống, ngủ nghỉ khi tham gia học tập, bồi dưỡng tại trường.
Trong mối quan hệ giữa lãnh đạo cơ quan với đồng chí, đồng nghiệp luôn cởi mở, tôn trọng, phát huy dân chủ trong trao đổi, bàn bạc công việc, lấy ý kiến góp ý, bổ sung vào quy chế, quy định của cơ quan đơn vị để mọi người được phát huy trách nhiệm dân chủ, đặc biệt lãnh đạo cơ quan luôn quan tâm chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần của cán bộ, giảng viên, nhân viên, lao động hợp đồng.
Xây dựng ý thức tôn trọng Nhân dân, phát huy dân chủ, chăm lo đời sống Nhân dân là nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh, tạo động lực to lớn cho công cuộc đổi mới, đồng thời là giải pháp quan trọng, cấp bách trong xây dựng Đảng, Nhà nước, hệ thống chính trị trong giai đoạn hiên nay. Vì vây, rất cần các cơ quan, đơn vị cũng như mỗi cá nhân thường xuyên, nghiêm túc, thực hiện tốt không chỉ trong năm 2019 mà cả những năm tiếp theo./.